Kỳ vọng lãi quá cao: Cạm bẫy tiềm ẩn của nhà đầu tư mới 2025

Thị trường chứng khoán luôn là một kênh đầu tư đầy hấp dẫn, hứa hẹn mang lại lợi nhuận vượt trội so với các kênh truyền thống. Tuy nhiên, đằng sau sức hút đó là vô vàn cạm bẫy, và một trong những lỗi phổ biến nhất mà các nhà đầu tư mới mắc phải chính là Kỳ Vọng Lãi Quá Cao. Đây không chỉ là một vấn đề tâm lý mà còn là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến những quyết định sai lầm, gây thua lỗ nặng nề. Bài viết này, thuộc danh mục các lỗi thường mắc phải của nhà đầu tư, sẽ giúp quý vị hiểu rõ bản chất, tác động và cách tránh xa cái bẫy mang tên “lợi nhuận ảo” này. Chúng tôi tin rằng, việc nhận diện và kiểm soát tâm lý tham lam là bước đầu tiên để xây dựng một chiến lược đầu tư bền vững và hiệu quả trên thị trường.

Kỳ vọng lãi quá cao là gì và tại sao lại nguy hiểm?

Kỳ vọng lãi quá cao trong đầu tư cổ phiếu là trạng thái tâm lý mà nhà đầu tư đặt ra mục tiêu lợi nhuận không thực tế, thường là vượt xa so với tiềm năng tăng trưởng hợp lý của thị trường hoặc của một doanh nghiệp cụ thể. Chẳng hạn, một nhà đầu tư mới có thể hy vọng kiếm được 20-30% lợi nhuận chỉ trong vài tuần hoặc vài tháng, trong khi mức lợi nhuận trung bình của thị trường chứng khoán Việt Nam trong dài hạn chỉ khoảng 10-15% mỗi năm (tùy giai đoạn). Sự kỳ vọng này thường xuất phát từ việc nhìn thấy những câu chuyện thành công đột biến của người khác, hoặc do thiếu kiến thức nền tảng về thị trường và các nguyên tắc tài chính cơ bản.

Nguy hiểm của việc này nằm ở chỗ nó làm sai lệch nhận thức về rủi ro và lợi nhuận. Khi một nhà đầu tư đặt ra mục tiêu lợi nhuận phi thực tế, họ sẽ có xu hướng bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo, chấp nhận rủi ro lớn hơn mức cần thiết, thậm chí là liều lĩnh. Điều này có thể dẫn đến việc rót toàn bộ vốn vào một cổ phiếu duy nhất, sử dụng đòn bẩy tài chính quá mức, hoặc liên tục mua bán theo cảm xúc mà không có phân tích kỹ lưỡng. Chuyên gia tài chính Nguyễn Anh Tuấn từng chia sẻ vào tháng 1 năm 2025: “Kỳ vọng không đúng là hạt giống của thất bại. Thị trường không trả tiền cho sự kỳ vọng, mà trả tiền cho sự kiên nhẫn và tính toán khoa học.” Đây là một lời nhắc nhở quan trọng về tầm quan trọng của sự điềm tĩnh và tính toán hợp lý trong đầu tư.
Kỳ vọng lãi quá cao và những rủi ro tiềm tàng mà nhà đầu tư phải đối mặt

Một khi đã rơi vào cái bẫy của kỳ vọng lợi nhuận phi thực tế, nhà đầu tư rất dễ bị cuốn vào vòng xoáy của các quyết định thiếu sáng suốt. Họ có thể tin rằng mình có thể “đánh nhanh thắng nhanh”, bỏ qua việc tìm hiểu kỹ lưỡng về doanh nghiệp định đầu tư. Điều này tương tự như một người muốn xây nhà nhưng lại bỏ qua việc tìm hiểu về nền móng và vật liệu xây dựng, chắc chắn sẽ dẫn đến những hậu quả khó lường. Thay vì đặt mục tiêu dựa trên phân tích giá trị nội tại của doanh nghiệp, họ lại tập trung vào mức giá có thể đạt được trong thời gian ngắn, bỏ qua các yếu tố cơ bản như báo cáo tài chính, mô hình kinh doanh hay ban lãnh đạo. Sự thiếu sót này là một trong những lỗi cơ bản và nghiêm trọng nhất đối với bất kỳ nhà đầu tư nào, đặc biệt là những người mới tham gia thị trường với hy vọng làm giàu nhanh chóng.

Tâm lý và nguyên nhân dẫn đến kỳ vọng lãi quá cao

Nguyên nhân chính dẫn đến kỳ vọng lãi quá cao thường bắt nguồn từ các yếu tố tâm lý và thiếu kiến thức. Một trong số đó là hiệu ứng FOMO (Fear Of Missing Out) – nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội. Khi thấy các thông tin về cổ phiếu “tăng trần” liên tục, hay bạn bè, người quen khoe khoang về lợi nhuận “khủng”, nhà đầu tư mới dễ bị cuốn theo mà không suy xét. Họ tin rằng mình cũng có thể đạt được những mức lợi nhuận tương tự một cách dễ dàng, nhanh chóng. Tâm lý này thúc đẩy họ tham gia vào các giao dịch rủi ro cao, hoặc đầu tư vào những cổ phiếu đã tăng giá mạnh mà không có cơ sở bền vững.

Một nguyên nhân khác là sự thiếu hụt kiến thức chuyên sâu về thị trường. Nhiều nhà đầu tư mới không hiểu rõ về các nguyên tắc tài chính, kinh tế vĩ mô và vi mô, cũng như các phương pháp phân tích cơ bản và phân tích kỹ thuật. Họ chỉ dựa vào những tin tức giật gân, lời khuyên không kiểm chứng, hoặc thậm chí là các hội nhóm “phím hàng” để đưa ra quyết định. Khi không có nền tảng kiến thức vững chắc, việc đặt ra mục tiêu lợi nhuận không thực tế là điều khó tránh khỏi. Họ không thể đánh giá được rủi ro tiềm ẩn và chỉ nhìn vào mặt sáng của lợi nhuận. Sự thiếu kiên nhẫn khi mua bán cũng là một yếu tố góp phần, khi nhà đầu tư muốn thấy kết quả ngay lập tức, dẫn đến việc liên tục thay đổi chiến lược và bỏ lỡ cơ hội từ những khoản đầu tư dài hạn có tiềm năng. Điều này càng làm tăng mức độ kỳ vọng về lợi nhuận nhanh chóng và phi thực tế.

Ngoài ra, việc so sánh với người khác cũng là một nguyên nhân phổ biến. Trong kỷ nguyên mạng xã hội, thông tin về lợi nhuận của những “nhà đầu tư thành công” được lan truyền nhanh chóng. Tuy nhiên, ít ai chia sẻ về những khoản lỗ hay quá trình nghiên cứu, phân tích vất vả mà họ đã trải qua. Khi chỉ nhìn thấy “phần nổi của tảng băng chìm”, nhà đầu tư mới dễ bị lầm tưởng rằng việc kiếm tiền từ chứng khoán là dễ dàng, và rằng họ cũng nên đạt được mức lợi nhuận tương tự, hoặc thậm chí cao hơn. Sự so sánh này tạo ra áp lực tâm lý, khiến họ đặt ra mục tiêu lợi nhuận không hợp lý, xa rời thực tế thị trường và năng lực của bản thân. Điều này có thể dẫn đến việc họ lao vào những khoản đầu tư mạo hiểm chỉ để “bằng bạn bằng bè”, thay vì tập trung vào xây dựng một danh mục đầu tư phù hợp với mục tiêu và khẩu vị rủi ro của riêng mình.

Hậu quả khôn lường từ kỳ vọng lãi quá cao

Hậu quả của kỳ vọng lãi quá cao là rất nghiêm trọng và có thể đẩy nhà đầu tư vào tình thế khó khăn. Đầu tiên và rõ ràng nhất là thua lỗ về tài chính. Khi mục tiêu lợi nhuận không thực tế, nhà đầu tư có xu hướng đưa ra các quyết định đầu tư liều lĩnh, chẳng hạn như dồn hết vốn vào một mã cổ phiếu “nóng” hoặc sử dụng margin (đòn bẩy tài chính) một cách vô tội vạ. Điều này làm tăng rủi ro lên gấp nhiều lần. Chỉ cần một biến động nhỏ của thị trường, hoặc một thông tin tiêu cực về doanh nghiệp, khoản đầu tư có thể sụt giảm nhanh chóng, dẫn đến thua lỗ nặng nề, thậm chí cháy tài khoản. Sự việc này đặc biệt nguy hiểm khi nhà đầu tư lại sử dụng đòn bẩy tài chính quá mức, biến những khoản lỗ nhỏ thành thảm họa tài chính không thể cứu vãn.

Thứ hai, ảnh hưởng đến tâm lý và sức khỏe. Việc liên tục chạy theo những kỳ vọng không tưởng và đối mặt với thua lỗ có thể gây ra căng thẳng, lo âu, thậm chí là trầm cảm. Nhà đầu tư có thể mất niềm tin vào bản thân và vào thị trường, dẫn đến việc từ bỏ cơ hội đầu tư dài hạn có tiềm năng. Tâm lý chán nản, hoảng loạn cũng dễ khiến họ đưa ra các quyết định cảm tính như bán tháo khi thị trường điều chỉnh, hoặc giữ lại cổ phiếu lỗ quá lâu vì tiếc nuối, thay vì không chịu cắt lỗ khi cần thiết. Nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett từng nói: “Hãy tham lam khi người khác sợ hãi và sợ hãi khi người khác tham lam.” Câu nói này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ vững tâm lý trước biến động thị trường, điều mà những người có kỳ vọng lãi quá cao thường không làm được.
Tác động của kỳ vọng lãi quá cao lên tâm lý nhà đầu tư

Thứ ba, mất đi cơ hội học hỏi và phát triển. Thay vì tập trung vào việc nghiên cứu, phân tích và xây dựng một phương pháp đầu tư bài bản, nhà đầu tư với kỳ vọng lãi quá cao thường chỉ quan tâm đến việc tìm kiếm “mã cổ phiếu thần thánh” hay “bí quyết làm giàu nhanh”. Họ bỏ qua quá trình tích lũy kiến thức, kinh nghiệm, và rèn luyện tính kỷ luật – những yếu tố then chốt để thành công bền vững trên thị trường chứng khoán. Điều này cản trở sự phát triển của họ với tư cách là một nhà đầu tư thông thái và chuyên nghiệp.

Làm thế nào để thiết lập kỳ vọng lợi nhuận thực tế?

Để tránh xa cái bẫy của kỳ vọng lãi quá cao, việc thiết lập mục tiêu lợi nhuận thực tế là vô cùng quan trọng. Đây là nền tảng cho một chiến lược đầu tư hiệu quả và bền vững. Chúng ta cần hiểu rằng, đầu tư không phải là một trò chơi may rủi mà là một quá trình đòi hỏi sự kiên nhẫn, kiến thức và kỷ luật.

1. Nắm vững kiến thức cơ bản về thị trường:

• Hiểu rõ các nguyên tắc tài chính: Kiến thức về lãi suất kép, lạm phát, mối quan hệ giữa rủi ro và lợi nhuận là không thể thiếu. Bạn cần biết rằng lợi nhuận càng cao thì rủi ro càng lớn.
• Nghiên cứu thị trường: Tìm hiểu về lịch sử tăng trưởng của các chỉ số chứng khoán (ví dụ: VN-Index của Việt Nam), mức lợi nhuận trung bình trong dài hạn của các quỹ đầu tư uy tín. Theo số liệu từ một báo cáo thị trường vào đầu năm 2025, lợi nhuận trung bình của thị trường chứng khoán Việt Nam trong 10 năm gần nhất dao động quanh mức 12-15% mỗi năm. Đây là một con số tham chiếu đáng tin cậy hơn nhiều so với những kỳ vọng 20-30% mỗi tháng.

2. Phân tích doanh nghiệp kỹ lưỡng trước khi đầu tư:

• Thực hiện phân tích cơ bản: Đánh giá tình hình tài chính, mô hình kinh doanh, triển vọng ngành, và ban lãnh đạo của doanh nghiệp. Bạn phải hiểu rõ mình đang đầu tư vào cái gì.
• Xem xét định giá: Một doanh nghiệp tốt không có nghĩa là cổ phiếu của nó đang được định giá hợp lý. Hãy học cách định giá cổ phiếu để biết đâu là mức giá mua và bán hợp lý, thay vì mua theo cảm tính. Điều này rất quan trọng để tránh không tìm hiểu doanh nghiệp định đầu tư, một sai lầm phổ biến khác.

3. Đặt mục tiêu lợi nhuận có cơ sở:

• Mục tiêu SMART: Mục tiêu phải Specific (cụ thể), Measurable (đo lường được), Achievable (có thể đạt được), Relevant (phù hợp), và Time-bound (có thời hạn).
• Ví dụ cụ thể: Thay vì “Tôi muốn lãi thật nhiều”, hãy đặt mục tiêu “Tôi muốn đạt lợi nhuận 15% trong năm 2025 thông qua việc đầu tư vào các công ty blue-chip có tăng trưởng ổn định”.

4. Học cách quản lý rủi ro hiệu quả:

• Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Không nên bỏ tất cả trứng vào một giỏ. Chia vốn vào nhiều mã cổ phiếu thuộc các ngành khác nhau để giảm thiểu rủi ro.
• Xác định điểm cắt lỗ rõ ràng: Trước khi mua cổ phiếu, hãy xác định mức thua lỗ tối đa mà bạn có thể chấp nhận. Nếu giá cổ phiếu chạm mức đó, hãy kiên quyết cắt lỗ để bảo toàn vốn, đừng vì tiếc nuối mà để khoản lỗ ngày càng lớn. Việc không chịu cắt lỗ là một trong những nguyên nhân chính khiến nhà đầu tư mất đi toàn bộ lợi nhuận và thậm chí là vốn ban đầu.
  Quản lý rủi ro trong đầu tư để tránh kỳ vọng lãi quá cao

Chiến lược đầu tư bền vững để tránh kỳ vọng lãi quá cao

Để xây dựng một sự nghiệp đầu tư vững chắc và tránh xa cạm bẫy kỳ vọng lãi quá cao, chúng ta cần áp dụng một số chiến lược bền vững, dựa trên nguyên tắc kiên nhẫn, kỷ luật và học hỏi không ngừng.

1. Tập trung vào đầu tư giá trị và tăng trưởng:

• Đầu tư giá trị (Value Investing): Tìm kiếm các doanh nghiệp có giá trị nội tại cao nhưng đang bị thị trường định giá thấp hơn. Chiến lược này đòi hỏi sự nghiên cứu sâu sắc và kiên nhẫn chờ đợi thị trường nhận ra giá trị thực.
• Đầu tư tăng trưởng (Growth Investing): Tập trung vào các công ty có tiềm năng tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận vượt trội trong tương lai. Điều này đòi hỏi khả năng nhận diện xu hướng và đánh giá đúng tiềm lực của doanh nghiệp. Cả hai phương pháp này đều không hứa hẹn lợi nhuận “chớp nhoáng” mà hướng tới sự tăng trưởng bền vững theo thời gian.

2. Xây dựng kế hoạch giao dịch rõ ràng:

• Xác định mục tiêu đầu tư: Ngắn hạn, trung hạn hay dài hạn? Mục tiêu tài chính cụ thể là gì?
• Thiết lập chiến lược vào/ra lệnh: Khi nào mua, khi nào bán? Dựa trên các yếu tố nào (phân tích kỹ thuật, cơ bản, tin tức)?
• Quản lý vốn: Quy tắc phân bổ vốn, mức độ chấp nhận rủi ro trên mỗi giao dịch.
• Việc có một kế hoạch rõ ràng giúp bạn hành động một cách có kỷ luật, tránh xa các quyết định cảm tính khi thị trường biến động mạnh. Điều này cũng giúp bạn tránh thiếu kiên nhẫn khi mua bán, một yếu tố thường đi kèm với kỳ vọng lãi quá cao, bởi vì bạn sẽ bám sát kế hoạch đã định sẵn thay vì chạy theo biến động ngắn hạn.

3. Đa dạng hóa danh mục đầu tư:

• Phân bổ tài sản: Không chỉ gói gọn trong cổ phiếu, hãy cân nhắc các kênh đầu tư khác như trái phiếu, quỹ mở, bất động sản, vàng… tùy theo khẩu vị rủi ro và mục tiêu của bạn.
• Đa dạng hóa trong cổ phiếu: Chia vốn vào các cổ phiếu thuộc các ngành khác nhau, các loại hình doanh nghiệp khác nhau (blue-chip, mid-cap, small-cap), và các thị trường khác nhau (nếu có thể). Mục tiêu là giảm thiểu rủi ro tập trung, đảm bảo rằng nếu một phần danh mục gặp vấn đề, toàn bộ khoản đầu tư của bạn không bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

4. Rèn luyện kỷ luật và kiểm soát cảm xúc:

• Không chạy theo đám đông: Hãy tự mình nghiên cứu và đưa ra quyết định, đừng để so sánh với người khác hay những lời đồn thổi trên các diễn đàn làm ảnh hưởng đến phán đoán của bạn.
• Kiên nhẫn chờ đợi: Đầu tư thành công không phải là một cuộc chạy đua mà là một cuộc marathon. Hãy kiên nhẫn chờ đợi cơ hội phù hợp và kiên định với chiến lược của mình.
• Học từ sai lầm: Ai cũng có thể mắc lỗi. Quan trọng là bạn học được gì từ những sai lầm đó và điều chỉnh phương pháp của mình.

5. Cập nhật kiến thức liên tục:

• Thị trường tài chính luôn thay đổi. Hãy đọc sách, tham gia các khóa học uy tín, theo dõi các chuyên gia đáng tin cậy để nâng cao kiến thức và kỹ năng của bản thân.
• Tham gia các cộng đồng đầu tư chất lượng để học hỏi kinh nghiệm từ những nhà đầu tư có kinh nghiệm, nhưng luôn giữ tư duy phản biện.
• Chẳng hạn, các báo cáo phân tích thị trường quý I/2025 chỉ ra rằng, những nhà đầu tư có nền tảng kiến thức vững chắc và tâm lý ổn định thường có hiệu suất đầu tư vượt trội so với những người bị cuốn theo tâm lý “làm giàu nhanh”.
  Chiến lược đầu tư bền vững giúp vượt qua kỳ vọng lãi quá cao

Kết luận

Kỳ vọng lãi quá cao là một trong những cạm bẫy nguy hiểm nhất đối với nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới tham gia thị trường. Nó không chỉ làm gia tăng rủi ro thua lỗ về tài chính mà còn bào mòn tâm lý, cản trở quá trình học hỏi và phát triển. Để thành công bền vững trên thị trường chứng khoán, quý vị cần thiết lập mục tiêu lợi nhuận thực tế, dựa trên sự am hiểu sâu sắc về thị trường, doanh nghiệp và các nguyên tắc quản lý rủi ro.

Hãy nhớ rằng, đầu tư là một hành trình dài hạn, đòi hỏi sự kiên nhẫn, kỷ luật và không ngừng học hỏi. Đừng để những lời mời gọi “làm giàu nhanh” hay tâm lý kỳ vọng lãi quá cao dẫn dắt bạn đi chệch hướng. Tập trung vào giá trị nội tại, đa dạng hóa danh mục, và luôn giữ vững tâm lý bình tĩnh trước mọi biến động.

Nếu quý vị muốn tìm hiểu sâu hơn về cách xây dựng chiến lược đầu tư hiệu quả và quản lý rủi ro một cách chuyên nghiệp, đừng ngần ngại truy cập website motaikhoanvps.vn. Chúng tôi luôn sẵn sàng cung cấp những kiến thức chuyên môn và công cụ cần thiết để bạn tự tin hơn trên hành trình đầu tư của mình.